Ćwiczenia logopedyczne z głoską SZ
I. Etap przygotowawczy
Głoska „sz” – podczas prawidłowej wymowy głoski „sz” czubek języka uniesiony jest do góry, do wałka dziąsłowego, zęby są zbliżone – między nimi powstaje wąska szczelina, wargi lekko zaokrąglone, wysunięte do przodu.
Głoska „sz” jest podstawową w szeregu: sz, ż, cz, dż dlatego bardzo ważne jest jej opanowanie.
Ma to bezpośredni wpływ na tempo oraz jakość korekty wymowy pozostałych głosek z tego szeregu.
Ćwiczenia usprawniające narządy mowy (język, wargi)
- wysuwanie i spłaszczanie warg złączonych
- cmokanie: wargi ściągnięte
- dmuchanie przez wargi w kształcie dzióbka
- półuśmiech: odciąganie na przemian kącików warg
- wysuwanie i chowanie języka
- przesuwanie języka od kącika do kącika warg
- wysuwanie języka daleko na brodę i unoszenie języka w kierunku nosa
- oblizywanie górnej wargi
- oblizywanie ruchem okrężnym warg posmarowanych miodem lub dżemem
- zabawa „liczenie ząbków” – unoszenie czubka języka do zębów górnych
- zabawa „maszerujemy” 1 – 4, dziecko dotyka czubkiem języka najpierw do górnej wargi, potem do prawego kącika ust, do wargi dolnej, do lewego kącika ust
- dotykanie czubkiem języka do krawędzi zębów górnych, a potem dolnych
- zabawa „Glonojad” – przyklejanie czubka języka do wałka dziąsłowego
- przesuwanie języka w głąb jamy ustnej po podniebieniu.
Ćwiczenia słuchu fonetycznego
Ćwiczenia w różnicowaniu głosek opozycyjnych s – sz – zabawa „Gaszenie pożaru”.
Pewnego razu u pana Antoniego wybuchł pożar. Płomienie szybko rozprzestrzeniały się i były bardzo zadowolone z tego, że mogą wyrządzić tyle szkody. Sąsiedzi zauważyli pożar i wezwali straż pożarną. Dzielni strażacy rozwinęli długi wąż i zaczęli polewać płomienie wodą.
Płomienie zaczęły się kurczyć i syczeć – „s, s, s, s, s, s”, a woda szumiała „sz, sz, sz, sz”. Sąsiedzi cieszyli się, gdy woda zalewała ogień i gdy słyszeli szum wody: s, s, s, s sz, sz, s, klaskali z radości, gdy zaś słyszeli syczące płomienie opuszczali ręce.
Podczas zabawy zwracamy się do dziecka z prośbą, by pomogło strażakom przy gaszeniu pożaru. Dzieci za przykładem sąsiadów klaszczą w ręce, gdy słyszą szum wody, a opuszczają je, gdy słyszą syczenie wody.
Pomoce do zabawy: obrazek wozu strażackiego i obrazek z płomieniami i wodą.
II etap: wywołanie i utrwalenie głoski
- wywołanie głoski „sz”
Nauczyciel, rodzic zaokrągla wargi i wymawia: u, u, u, u, to samo wykonuje dziecko. Przed lustrem dziecko naśladuje szum wody: sz, sz, sz, sz w układzie, jak do „u”, unosząc język do wałka dziąsłowego, uważając, by na lustrze zostało zaparowane kółko.
Wypowiadanie „sz” długiego i „sz” krótkiego.
Kiedy dźwiek realizowany jest prawidłowo, można go ćwiczyć w sylabach: szu, szo, sza, sze, szy, usz, osz, asz, esz, ysz.
Zabawa ślimak – rysujemy muszle slimaka – poziomą kreską dzielimy na pół.w górną drogę wpisujemy w odpstepach głoskę “sz” a w dolnych głoskę “a”
- Dziecko wodzi palcem po ślimaku, kiedy palec jest nad kreską dziecko wymawia głoskę „sz”, kiedy znajduje się pod kreską wymawia się „a”. Podczas ćwiczenia dąży się do uzyskania wymowy sylab.
- Ćwiczenia artykulacyjne wyrazów zawierających głoskę „sz” – nazywanie obrazków.
Nagłos:
|
SZU – FLA – DA |
SZA – CHY |
SZA – FA |
|
■ □ □ |
■ □ |
■ □ |
|
SZA – LIK |
SZEL – KI |
SZO – PA |
|
■ □ |
■ □ |
■ □ |
|
SZY – NA |
SZKLAN – KA |
SZPIL – KI |
|
■ □ |
■ □ |
■ □ |
|
SZA – BLA |
||
|
■ □ |
Śródgłos:
|
KIE – SZEŃ |
WIE – SZAK |
U – SZY |
|
□ ■ |
□ ■ |
□ ■ |
|
KO – SZU – LA |
MA – SZY – NA |
PO – DU – SZKA |
|
□ ■ □ |
□ ■ □ |
□ ■ □ |
|
KA – SZTAN |
||
|
□ ■
|
Wygłos:
|
MYSZ |
KOSZ |
KA – PE – LUSZ |
|
□ □ ■ |
Pomoce: Ćwiczenie analizy i syntezy słuchowej (sylaby) wyrazów z głoską „sz”. Wspólnie z dzieckiem podpisujemy obrazki klockami (tyle klocków, ile sylab słyszymy w wyrazie). Innym kolorem klocka zaznaczamy sylabę z głoską „sz”.
- Ćwiczenia usprawniające percepcję słuchową.
Ćwiczenie to służy różnicowaniu przez dziecko wymowy prawidłowej i zniekształconej.
– „Wybierz prawidłowo słowo”
(każde słowo mówimy 2 razy, a dziecko zgaduje, które słowo brzmi poprawnie)
np.: szafa – safa
– „Uderz w bębenek, gdy usłyszysz słowo z głoską „sz”
np.: szafa, sanki, szabla, szuflada, szynka, szalik, szyna, szyszka, szopa, szatnia, szydełko, szachy, szpada.
„s” – sanki, sałata, sukienka, spodnie, ser, samochód, sople, serce, schody, sowa, sarna, samolot.
Pomoce: obrazki do wyrazów.
– „Wybierz obrazek, w którego nazwie słychać sz”.
- Wyraźne artykułowanie ciągów wyrazowych
szkolna szatnia
szara myszka
szklany kosz
blaszana puszka
puszysty szalik
oszroniona szyba
koszula Szymona
szampon Szymona
szalik Szymona
kalosze Szymona
szufelka Agnieszki
fartuszek Agnieszki
kapelusz Agnieszki
- Budowanie zdań z głoską „sz”.
Szymon szuka |
szalika |
||||||||
| Tomasz idzie do |
szkoły |
||||||||
| Mam szyje na | maszynie | ||||||||
| Bartosz to | piekarz | ||||||||
| Olek to | kucharz | ||||||||
| Tata poszukuje | koszyka | ||||||||
| Mysz ma małe | uszy | ||||||||
| Ja noszę | kalosze | ||||||||
| W szafie wisi | kapelusz | ||||||||
| Mama wymiata | kurz | spod |
szafy |
||||||
| Głowa to |
kasztan |
||||||||
| Ania ma w | szufladzie |
muszlę |
|||||||
- Nauka wierszyka „Myszka”.
Główkę i szyjkę wytnę z kasztanka, na brzuszek, wezmę maleńką szyszkę.
Ze szmatki – uszka, ogon z gałganka i do zabawy zrobię ci myszkę.
- Wysłuchanie fragmentów opowiadania „Mała myszka” i budowanie zdań, odpowiedzi dotyczących tekstu z poprawną wymową „sz”.
I Mała myszka poszła
na spacer po ogromnym domu.
Było w nim wiele pokoi.
W jednym z pokoi stała stara szafa.
II Myszka weszła do szafy
Panował tam straszny mrok.
Szybko jednak zobaczyła, kto mieszka w szafie.
Były tam wieszaki z koszulami.
Na dole w szafie myszka zobaczyła kolorowe szaliki.
III Na jednym wieszaku był szary płaszcz.
Płaszcz miał wielkie kieszenie.
Myszka zamieszkała w lewej kieszeni płaszcza.
I mieszkała tam całe lato.
Dziecko po wysłuchaniu bajki odpowiada na pytania, a później bawi się w ilustratora i rysuje obrazek do tekstu.
- Nauka wiersza z zaakcentowaniem artykulacji „sz”
„Most z paproci”
Szli przez las krasnale;
Zerwała się burza.
Zalała ścieżynkę
Deszczowa kałuża.
W kałuży po deszczu
Słoneczko się złoci.
Jak przejść przez kałuże
Po mostku z paproci?
Literatura:
Emiluta – Rozya D. – „Wspomaganie rozwoju mowy dziecka w wieku przedszkolnym” Warszawa 1994.
Chmielewicz E. „Zabawy logopedyczne i nie tylko” Kielce 1995.
Pikiewicz J. – Terpaia logopedyczna w przedszkolu. „Wychowanie w Przedszkolu” nr 1, 1996.
Barbara Szczepanik
P.S nr. 4 Trzebinia