To i owo o mózgowym porażeniu dziecięcym

Mózgowe porażenie dziecięce(=mpdz)

Aktualnie mpdz to pojęcie zbiorcze – obejmujące różnorodne zaburzenia ruchu i postawy (porażenia, niedowłady, ruchy mimowolne, zaburzenia napięcia mięśniowego, zaburzenia równowagi) współistniejące z innymi objawami trwałego uszkodzenia mózgu (padaczka, upośledzenie umysłowe, zaburzenia słuchu, wzroku i mowy) znajdującego się w stadium niezakończonego rozwoju, a więc zaistniałe przed urodzeniem dziecka w czasie porodu lub w pierwszych trzech latach życia.

Czyli na obraz kliniczny mpdz składają się:

• porażenia (paraliż) – całkowita utrata sił i zdolności ruchowej określonych grup mięśniowych, kończyn, bądź większych części ciała
• niedowłady (pareza) – znaczne zmniejszenie zdolności ruchowej określonych mięśni, grup mięśniowych, kończyn lub większych części ciała, wyróżniające się osłabieniem sił i spowolnieniem wykonywanych ruchów
• ruchy mimowolne (hiperkinezje) – tzw nadmiar ruchów takich jak drżenia,
• ruchy pląsawice (szybkie, gwałtowne ruchy mięśni) dołączające się do ruchów dowolnych.
• zaburzenia równowagi

Zaburzenia współistniejące:
W obrazie mpdz poza zaburzeniami postawy i czynności ruchowych dodatkowo mogą współistnieć:

• upośledzenie umysłowe – u ok. 20% przypadków, przy czym stopień upośledzenia nie jest współmierny do stopnia niesprawności ruchowej
• padaczka – u ok. 30% dzieci z mpdz – wymaga specyficznego leczenia i sposobu usprawniania
• zaburzenia mowy – 50 do 75% – wywołują je zaburzenia ośrodkowego unerwienia mięśni i narządów artykulacyjnych oraz oddechowych
• zaburzenia wzroku – u ok. 50% przypadków (oczopląs, zaburzenia ostrości wzroku lub pola widzenia)
• zaburzenia słuchu – ok. 25% – niedosłuch, zaburzenia procesów analizy i syntezy bodźców słuchowych
• zaburzenia w zachowaniu – w mniejszym lub większym stopniu występują u wszystkich dzieci z mpdz nie tylko z powodu uszkodzenia mózgu lecz także z braku zaspokojenia podstawowych potrzeb dla rozwoju dziecka, a mianowicie: potrzeby ruchu, miłości, bezpieczeństwa, akceptacji.

Etiologia:
Bezpośrednie i najczęściej spotykane przyczyny mpdz związane są z
upośledzeniem zaopatrzenia mózgu w tlen, czyli niedoborem tlenu we krwi (hipoksja) i zmniejszeniem dopływu krwi do mózgu (ischemia). Najczęściej występują one razem. Te stany niedotlenienia – niedokrwienia, jak i inne przyczyny mogą mieć swoje źródło (uwzględniając czas ich powstania)

• w okresie życia płodowego
• w czasie porodu
• w okresie wczesnego dzieciństwa

Do najbardziej szkodliwych czynników należą:

* w okresie prenatalnym:

• przewlekłe schorzenia matki
• zakażenia wirusowe, bakteryjne i pasożytnicze
• zatrucie ciążowe
• stany zwyrodnienia łożyska
• wcześniactwo
  przenoszenie ciąży

* w trakcie porodu:

• przedłużająca się lub zbyt szybka akacja porodowa
• mechaniczne uszkodzenia mózgu
• różnego typu infekcje przekazywane w tym czasie

* tuż po urodzeniu:

• wrodzone wady układu krwionośnego
• infekcje OUN np. zapalenie opon mózgowych, zapalenie mózgu
• urazy mózgu

Rozległość i stopień nasilenia objawów mpdz zależeć będą od tego w jakim czasie i z jaką siłą zadziałał czynnik szkodliwy oraz jak długo to działanie trwało. Im mniej dojrzały mózg w momencie tej ingerencji, tym poważniejsze będą zaburzenia czynności układu nerwowego.

Postacie

Podział opracowany przez J.D.Russa i H.R.Soboloffa uwzględniający kryteria najczęściej stosowane w opisie mpdz:

1. Kryterium patofizjologiczne

• spastyczność (wzmożone napięcie mięśniowe)
• atetoza (ruchy robaczkowe-mimowolne)
• sztywność ataksja (niezborność ruchów czyli zakłócenia we współdziałaniu grup
• mięśniowych, zaburzenia równowagi)
• drżenie
• atonia (zanik prawidłowego napięcia)
• postacie mieszane

2. Kryterium topograficzne

• monoplegia (obejmuje jedną kończynę)
• paraplegia (dwie kończyny)
• triplegia (trzy kończyny)
• tetraplegia (wszystkie kończyny)

3. Kryterium etiologiczne związane z okresem:

• prenatalnym
• perinatalnym
• postnatalnym

4. Kryterium dotyczące zakresu ograniczeń czynności kończyn, pozwalające na wyróżnienie osób:

• bez ograniczeń czynności kończyn
• z lekkim lub średnim ograniczeniem czynności kończyn
• niezdolne do wykonywania żadnych czynności

5. Kryterium dotyczące potrzeby stosowania środków leczniczych, stanowiące podstawę do wyróżnienia pacjentów, którzy:

• nie wymagają leczenia
• wymagają w niedużym stopniu zaaparatowania i leczenia
• wymagają specjalnej aparatury oraz leczenia i opieki
• wymagają długotrwałej hospitalizacji, a następnie opieki

Ogólne wskazania dotyczące pracy z dziećmi dziećmi z mpdz

Osoby pracujące z dzieckiem z mpdz powinny przestrzegać następujących zasad:

1. Zasada podmiotowości – dziecko ma swoje potrzeby, ma nie tylko ograniczenia, ale i potencjalne możliwości

2. Zasada indywidualizacji – warunkiem skutecznych oddziaływań jest prawidłowy kontakt emocjonalny z dzieckiem. Ważne jest też respektowanie jego potrzeb psychicznych psychicznych i stwarzanie warunków do ich zaspokojenia. Dziecko musi się czuć wczasy zajęć bezpieczne i musi mieć możliwość odnoszenia sukcesów. Poza tym dzieci z mpdz charakteryzują się nieharmonijnym rozwojem i zajęcia powinny być dostosowane do jego możliwości i wieku.

3. Zasada wczesnej interwencji – zaleca się jak najwcześniejsze rozpoczęcie działań stymulujących rozwój i usprawniających dziecko, gdy mózg jest jeszcze plastyczny, a układ nerwowy łatwo ulega modyfikacjom

4. Zasada kompleksowości oddziaływań – czyli konieczność zintegrowania działań całego zespołu specjalistów pracujących z dzieckiem(w tym rodziców) rodziców celu stworzenia dziecku możliwości jak najbardziej wszechstronnego rozwoju. Szczególnie istotną rolę odgrywa rehabilitant ruchu-z nim należy uzgadniać sposoby pracy.

5. Zasada systematyczności – usprawnianie nie może być prowadzone dorywczo. Zdobyte sprawności należy powtarzać, by zachować ciągłość usprawniania.

6. Zasada współpracy z rodzina – działania będą skuteczne, jeżeli będziemy współpracować z rodziną w procesie wspierania rozwoju dziecka. Rodzice mogą nam służyć pomocą, bo znają upodobania swoich dzieci jak nikt inny.

7. Zasada zespołowości – przebywanie w grupie ułatwia dziecku nabywanie nowych umiejętności. Grupa tworzy naturalne środowisko do rozwoju. Daje możliwość porównania swoich umiejętności z dokonaniami kolegów. W gronie rówieśników dziecko ma sposobność doświadczania rozmaitych emocji w kontaktach z drugim człowiekiem. Może uczyć się współpracować z innymi. Musi respektować ich potrzeby.

Literatura:
Red. Zbigniew Łosiowski „Dziecko niepełnosprawne ruchowo” cz.1 WSiP 1997
Red. E. Mazurek „Dziecko niepełnosprawne ruchowo” cz.3 WSiP 1998
Maria Borkowska, „Uwarunkowania rozwoju ruchowego i jego zaburzenia w mózgowym porażeniu dziecięcym” Zaułek, Warszawa 2001
Red Irena Obuchowska, „Dziecko niepełnosprawne w rodzinie” WSiP, Warszawa 1999
Red. Jan Pilecki, „Usprawnianie, wychowanie i nauczanie osób z głębszym upośledzeniem Umysłowym” Wydawnictwo Naukowe AP, Kraków 2000
Zofia Sękowska, „Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej” WSPS Warszawa 1998

Opracowanie materiału: mgr Beata Barczak
Przedszkole nr 4 z Oddziałami Integracyjnymi „Słoneczko”
Inowrocław
ul. Kusocińskiego 11