Konspekt do zajęć wychowawczo-dydaktycznych – Światło i zjawiska świetlne

TEMAT KOMPLEKSOWY: Światło i zjawiska świetlne.
TEMAT DNIA: Zjawisko załamywania się światła.
CEL OGÓLNY: Wykorzystywanie i tworzenie okazji do budzenia zaciekawienia otaczającym światem poprzez dostarczanie radości odkrywania.

Umożliwienie dziecku ekspresji spostrzeżeń, przeżyć, uczuć w różnych for-mach działalności z zastosowaniem werbalnych i niewerbalnych środków wyrazu.

CELE SZCZEGÓŁOWE:

· dziecko widzi, że światło w powietrzu rozchodzi się prostoliniowo,
· dziecko obserwuje jak światło zachowuje się gdy przechodzi przez ciała nieprzeźroczyste i przeźroczyste,
· dziecko odkrywa na czym polega zjawisko załamania światła,
· dziecko widzi jak światło ulega rozszczepieniu,
· dziecko dostosowuje ruch ciała do tempa i dynamiki utworu muzycznego,
· dziecko w trakcie zabawy ruchowej umie współdziałać z rówieśnikami,
· dziecko wykonuje samodzielnie zabawkę („bączek”).

METODY PRACY:

OGLĄDOWA: – obserwacja, pokaz, osobisty przykład nauczyciela,
SŁOWNA: – recytacja, objaśnienie, instrukcja, rozmowa, śpiew.
CZYNNA: – kierowanie działalnością dziecka, zadań stawianych dzieciom do realizacji.

FORMA ORGANIZACJI ZAJĘĆ:

· praca z całą grupą,
· praca indywidualna.

POMOCE DYDAKTYCZNE:

Wiersz J. Tuwima pt. „Pstryk”, latarka rzucająca mocne światło, folia aluminiowa z małymi otworkami, urządzenie do wydzielenia promienia świetlnego [zał. 1] , lustro, nieprzeźroczysty dzbanek, pudło kartonowe [zał. 2] , czarny pisak, biała kartka, słoik kwadratowy wypełniony wodą, szklanka z wodą, łyżeczka do herbaty, rzutnik, akwarium, tablice schematy [zał. 3 a–d ] , pryzmat, kaseta z piosenką pt. „Pada deszczyk” [zał. 4] , magnetofon kasetowy, chusta animacyjna (średnica 3 m) , fioletowa koperta, narysowany rysunek koła, papier kolorowy [zał. 5] , klej, nożyczki, podkładki, ściereczki.

MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE:

1. „ABC” – program wychowania przedszkolnego XXI wieku”, Anna Łada-Grodzicka; Wyd. WSiP W-wa 2000.
2. „Encyklopedia doświadczeń” – publikacja edukacyjna dla dzieci w wieku 9-13 lat; Przełożył Jan Jackowicz; Wyd. Larousse Wrocław 2002.
3. „Encyklopedia fizyki” , J.O.E. Clark; Wyd. RTW 1997
4. „Przyroda dla klasy VI”, Andrzej Czerny; Wyd. Nowa Era, W-wa 2001.
5. „Wiersze dla dzieci”, Julian Tuwim; Wyd. Nasza Księgarnia, W-wa 1970.
6. „Zabawa i nauka – kolor i światło”, Barbara Taylor; Wyd. Polska Oficyna Wydawnicza „BGW” W-wa 1991.
7. „Zabawy z chustą”, pod redakcją Anny Wasilak; Wyd. Klanza 2002.

CZAS TRWANIA: około 1,5 godz.

PRZEBIEG ZAJĘĆ:

1. Dzieci siadają na zaciemnionej sali – przy zaświeconym świetle i słuchają recytacji fragmentu wiersza „Pstryk” (J. Tuwim).

„Sterczy w ścianie taki pstryczek
Mały pstryczek elektryczek.
Jak tym pstryczkiem zrobisz pstryk!
To się ciemno robi w mig.
Bardzo łatwo pstryk – i światło!
Pstryknąć potem jeszcze raz,
Zaraz mrok otoczy nas.
A jak pstryknąć trzeci raz,
Znowu dawny świeci blask (…)”.

W trakcie recytacji, nauczycielka zaświeca i gasi światło.

2. Badanie właściwości światła.

N: Światło wysyłane przez żarówkę rozchodzi się we wszystkie strony. Sprawdzimy dzisiaj, czy światło biegnie do nas prostą dróżką, czy może przypomina zygzak (pokaz gestem).

Zgaszenie światła na sali i zaświecenie latarki.

Światła nie widać, na ścianie ukazuje się tylko jasna plama.

N: Spróbujemy zrobić doświadczenie:

(sposób wydzielenia promienia świetlnego)

Ukazuje się wyraźnie prostoliniowy promień.

N: Spróbujemy inaczej. Zobaczymy jak światło przechodzi przez podziurkowaną osłonę na lampce.

(osłonę można wykonać z tektury lub np. zakładając na klosz warstwę folii aluminiowej, tak aby światło mogło się wydostawać tylko małymi otworkami po nakłuciach).  Teraz też światło biegnie w postaci prostej linii.

N: A co będzie jeśli na tej dróżce postawimy przeszkodę np. nieprzeźroczysty dzbanek

Na ścianie powstał cień.

N: Spróbujemy postawić inną przeszkodę (np. błyszczącą łyżeczkę).

Tym razem światło nie biegnie prosto, tylko odbiło się.

Gdy światło napotyka na swojej drodze błyszczącą przeszkodę, promień ulega odbiciu od jej powierzchni.

N: Zrobimy teraz doświadczenie w którym zaznaczymy pisakiem jaką drogą biegnie światło.

N: Wstawimy teraz kwadratowy słoik – wypełniony wodą.

Widzimy, że droga światła się zmieniła.

Plansza na której schematycznie przedstawiono co stało się ze światłem [zał. 3 a) ].

Porównujemy linie do złamanego patyka.

Światło w wodzie się załamało, zmieniło kierunek drogi którą biegło.

W momencie kiedy minęło wodę znowu zmieniło kierunek.

N: Na skutek załamania światła możemy obserwować różne, dziwne zjawiska np.

Patrzymy z boku na łyżeczkę zanurzoną w szklance – łyżeczka wygląda jak złamana. Dzieje się tak dlatego, że światło oświetlające łyżeczkę biegnąc przez wodę załamuje się.

N: A co będzie, gdy na drodze światła biegnącego już przez wodę – ustawimy lustro?

Na ścianie powstanie barwna smuga – w kolorach tęczy.

Tablica ze schematem 3 b).

Światło przechodząc z powietrza do wody – załamało się, następnie odbiło od lustra i przechodząc z wody do powietrza załamało się po raz drugi.

Światło gdy dwukrotnie się załamało pokazało, że składa się z wielu barwnych promieni. Mają one kolor: czerwony, pomarańczowy, żółty, zielony, niebieski, ciemno niebieski, fioletowy.

N: Podobny efekt osiągniemy, gdy skierujemy strumień światła na pryzmat (pryzmat – to odpowiednio oszlifowany kawałek szkła).

Wąska wiązka światła przechodząc przez pryzmat ulega dwukrotnemu załamaniu na jego ściankach, co pokazuje schemat [zał. 3 c) ].

Zjawisko to nosi nazwę rozszczepienia światła białego na światła barwne.

N: Taką barwną smugę możemy czasem zaobserwować na spacerze, gdy przestanie padać deszcz i zaświeci słońce. Tysiące drobniutkich kropelek wody znajdujących się w powietrzu – są dla światła jak małe pryzmaty. Światło załamując się dwukrotnie rozdziela się na światła barwne i tworzy tęczę – co pokazuje schemat [zał. 3 d) ].

3. Piosenka ilustrowana ruchem:

„Pada deszczyk, pada deszczyk,

Wieje zimny wiatr.

Pada deszczyk, pada deszczyk,

Wieje zimny wiatr.

Błyskawica, grzmot (2x)

A po burzy piękna tęcza lśni.” [zał. 4].

4. Zabawa chustą animacyjną.

N: Skoro na naszej sali pojawiły się barwy tęczy, to pobawimy się chustą w tęczowych kolorach.

Rozłożenie chusty.

Przypomnienie na jakie kolory rozdziela się światło.

N: Której barwy jest brak na naszej chuście? (fioletowej).

Propozycje zabaw:
a) „Czy masz ten kolor?”.
Na podłodze rozłożona jest chusta. Wszyscy stają wokół niej, przypisując się tym samym do jakiegoś koloru (jeśli bawiących jest więcej niż kolorowych cząstek chusty, dwie a nawet trzy osoby nogą stanąć przy każdej z nich). Dwie, trzy osoby wchodzą na chustę (bez obuwia). Gdy rozlegnie się muzyka, skocznym krokiem przesuwają się w prawo; gdy muzyka cichnie, zatrzymują się, oczywiście na jakimś kolorze. Wówczas u siebie lub u kolegi, przypisanego do tegoż koloru, muszą wskazać coś, co jest w tym samym kolorze, np. część ubrania.
b) „Kolorowa gwiazda”

Wszyscy leżą na chuście (nogi mają zwrócone w kierunku jej środka). Jednocześnie wykonują polecenia:
– turlamy się w prawo dwa razy,
– trzymamy się za ręce i podnosimy je do góry, kładziemy je za głowę i znowu podnosimy do góry,
– trzymając się za ręce, podnosimy się i siadamy,
– trzymając się za ręce, podnosimy się i wstajemy, a następnie kładziemy się,
– trzymając się za ręce, podnosimy nogi do góry (zaczepiając stopy o stopy sąsiadów); siadamy, opuszczamy nogi.

Złożenie chusty przez dyżurnego.

5. Zadania do wykonania ukryte w fioletowej kopercie.

N: Bawiły się z nami wszystkie barwy światła oprócz………(?)

Fioletowy kolor też proponuje nam zabawę – koperta z zawartością [zał. 5]
a) Tekturka z narysowanym kołem o średnicy 10 cm.
Pośrodku zrobiony mały otwór. Koło podzielone na 7 równych części.
Każda część oznaczona kropką w innym kolorze.

b) Siedem wyciętych z papieru kolorowego wycinków odpowiadających wycinkom koła powyżej.

Zadanie polega na:

– wycięciu z tekturki koła,

– przyklejeniu z papieru kolorowego w miejscu oznaczonym kropkami wg zasady „czerwony” – na „czerwonym”,

– włożeniu w otwór pośrodku tarczy – ołówka (uwaga: ołówek musi być dobrze zaostrzony).

Gdy praca zostanie wykonana sprzątamy niepotrzebne elementy (wg umów panujących w grupie).

Bawimy się nową zabawką:

Należy wprawić tarczę w jak najszybszy ruch obrotowy.

N : Tęczowe kolory, które pojawiły się na naszej sali zamieniły się w biel (doświadczenie to zostało wymyślone przez J. Newtona).

ZAŁĄCZNIKI:
1. Urządzenie do wydzielenia promienia światła.
2. Pudło kartonowe z naciętym, prostopadłym otworem.
3. Tablice schematy [od 3 a–d ].
4. Nuty piosenki „Pada deszczyk”.
5. Instrukcja wykonania zabawki.

Opracowała:
Małgorzata Szybowska-Korus
Przedszkole Nr 139 – Kraków.