Dojrzałość szkolna

Wpływ rodziny na dojrzałość szkolną dziecka.

Zgodnie z założeniami współczesnego systemu wychowania przedszkolnego dojrzałość szkolna dziecka jest efektem pracy wychowawczo – dydaktycznej prowadzonej  we wszystkich grupach wiekowych okresu przedszkolnego w ścisłej współpracy ze środowiskiem rodzinnym wychowanków. Wszelkie oddziaływania środowiska rodzinnego zachodzą we współżyciu zbiorowym, w toku którego dziecko zaczyna zachowywać się  zgodnie ze stawianymi wymaganiami i wyrażanymi oczekiwaniami.

Rodzina stanowi teren jego doświadczeń. W nim dziecko uczy się nie tylko myśleć i mówić, lecz również odnosić się do innych, opanowywać swoje reakcje, wyrażać uczucia. Od warunków i atmosfery, jaka panuje w rodzinie, od uznawanych przez  jej członków wartości zależy w dużej mierze przebieg wczesnego uspołecznienia dziecka. [1]

To, co mogą przede wszystkim uczynić rodzice dla ich dziecka jest właściwa troska o nie w okresie prenatalnym (ciąży), w szczególności higiena psychiczna matki pozwalająca,  aby ona nie przezywała stresów i konfliktów oraz innych niekorzystnych dla płodu przeżyć. Na drugim miejscu należy postawić odżywianie kobiety będącej w ciąży i powstrzymywanie się od wszelkiego rodzaju używek, np. alkoholu, papierosów, narkotyków, i innych.

Na trzecim miejscu należałoby także wymienić zaspokojenie podstawowych potrzeb dziecka, takich, jak potrzeba miłości, bezpieczeństwa, higieny psychicznej  i fizycznej  oraz właściwego i urozmaiconego odżywiania.

Po czwarte, ważne jest przedsięwzięcie  odpowiednich środków  w celu zorganizowania właściwego środowiska wyzwalającego, a przynajmniej  nie hamującego aktywności życiowej dziecka. Przy tym wszystkim nie wolno zapominać, że dzieci są doskonałymi obserwatorami i to nie tylko życia, ale także ludzi i niezwykle łatwo dostrzegają niekonsekwencje w ich zachowaniu, a w tym także w zachowaniu swoich rodziców. Jak wiadomo, małe dziecko uczy się przez przykład, wzory osobowe rodziców i najbliższego środowiska wychowawczego.

Opiekunowie dziecka powinni przejawiać aktywność poznawczą i zamiłowanie do uczenia się, a tym samym zachęcać dziecko do tego samego, a w szczególności powinni stawiać dzieciom cele możliwe przez nie do osiągnięcia, a także stawiać je w sytuacjach wymagających podejmowania decyzji.

Powinno stwarzać się takie warunki, w których dziecko mogłoby poznawać swoje mocne    i słabe strony. W tym celu wystarczy przejawiać uznanie za zachowanie i czyny pożądane oraz dezaprobatę w przypadku zachowań nagannych. Nie wolno nam zapominać także, że każdy człowiek przez całe swoje życie oczekuje uznania    i aprobaty jako wyrazu potwierdzenia siebie samego, a w szczególnym nasileniu przejawia się to u małych dzieci. Należy zatem dostrzegać i chwalić osiągnięcia dziecka chociażby one były niewiele znaczące, ma to ogromne znaczenie  w kształtowaniu pozytywnej samooceny.

Należy dziecku dużo czytać, rozmawiać z nim na temat różnych wydarzeń, opowiadać swoje przeżycia i doświadczenia życiowe, szczególnie zaś jeśli podnoszą one wartość osoby opowiadającej. Wszystko to pobudza wyobraźnię dziecka  i wyzwala w nim nową motywację do działania. Rodzice o rozbudzanych zainteresowaniach wiedzy o świecie i ludziach  w czasie prowadzonych rozmów dostarczają tworzywa do budującego się systemu wiedzy dziecka. Pod warunkiem jednak, ze ci mają dość czasu i chęci, aby zajmować się własnymi dziećmi.

Jeśli dzieci pozostają pod stałym wpływem oddziaływań rodziców pobudzających ich wyobraźnię, a przy tym nie są upośledzone, to nie może być mowy, aby te oddziaływania nie wywarły pozytywnych rezultatów. Dzieje się tak, dlatego, że małe dzieci identyfikują się  z rodzicami. Ich środowisko i dom rodzinny są najważniejszym istniejącym dla nich światem. Ze środowiska tego biorą  one wzorce do swoich zachowań, kształtują swój kodeks moralny  i model socjalizacji. Jeżeli rodzice cenią wiedzę i lubią się uczyć z różnych źródeł,  to wszystko to zostanie zinternalizowane w zachowaniach dzieci.

W okresie poprzedzającym rozpoczęcie nauki szkolnej dzieci są przygotowywane do roli ucznia i nie tylko w przedszkolu, ale i w domach rodzinnych.

Informacje o czekającej je roli ucznia są niepełne, często nieprawdziwe  lub sprzeczne, powodujące najczęściej ambiwalentne nastawienia emocjonalne  w stosunku do szkoły. Będzie on przebiegać prawidłowo, jeżeli wcześniej ukształtuje się system pozytywnych nastawień emocjonalno-społecznych. [2]

Opieka bywa niekiedy przez rodziców utożsamiana z wychowaniem. Zapewniając dziecku warunki materialne, czują się zwolnieni z obowiązku poświęcenia czasu i zaspokajania potrzeby bezpośredniego kontaktu, miłości wyrażanej przez gesty, przytulania, bliskość fizyczną.

Dziecko 6, -7 letnie tego typu zachowania odbiera jako akceptację, czuje się przynależne do rodziny. U większości rodziców brakuje miejsca na refleksję istotną w diagnozowaniu potrzeb dzieci.

Częstym sposobem motywowania do prawidłowego funkcjonowania w szkole (zgodnie z oczekiwaniami rodziców) jest gratyfikacja finansowa. Dając pieniądze próbuje wyegzekwować coś, co powinno być normalnym codziennym obowiązkiem dziecka.

Dziecko wychowywane przez rodziców przyjmujących postawę chroniącą, stykając się z grupą rówieśniczą, nie będzie potrafiło nawiązać prawidłowych kontaktów. [3]

Nadmierna koncentracja uwagi na dziecku, zbyt duże wymagania, ciągłe korygowanie i krytyka, wywołuje niepewność, lękliwość, brak wiary we własne siły.

Postawy rodzicielskie charakteryzujące się utrzymywaniem zbytniego dystansu uczuciowego wobec dziecka, niezaspokajaniem jego potrzeby życzliwości, ciepła i miłości, mogą powodować zahamowania w rozwoju emocjonalnym dzieci, przejawiające się w postaci nastawień antagonistycznych wobec otoczenia, braku koncentracji i wytrwałości w postaci agresji.

Rozwój dziecka w początkowym okresie życia uzależniony jest w znacznej mierze od warunków panujących w rodzinie, jej liczebności, warunków do nauki, rozrywki, aspiracji rodziców, ich wykształcenie, zawodu. [4]

Wpływ struktury rodziny na rozwój i wychowanie dziecka możemy rozpatrywać między innymi z punktu widzenia wielkości rodziny.

Korzystny wpływ rodziny na rozwój dziecka stwierdza się szczególnie w tych środowiskach, w których większość energii rodziców nie pochłania przezwyciężanie trudności ekonomicznych i w których nie dają się odczuć napięcia w stosunkach społecznych.

Socjalne funkcje rodziny, stwarzające okazję do pełnienia określonych ról społecznych przez jej członków, czy przekazywanie wartości kulturowych, wiąże się często z faktem zamieszkiwania w mieście lub na wsi, z zawodem rodziców, z ich wykształceniem, pewnymi tradycjami rodzinnymi.

Pomimo zachodzących korzystnych zmian w życiu wsi, wciąż można mówić o zróżnicowanej pozycji socjoekonomicznej ludzi żyjących w mieście i na wsi.

Różnice wpływów środowiskowych, prowadzą do powstawania różnic w osiągnięciach szkolnych dzieci. Między innymi wiąże się to z mniejszym zasobem doświadczeń  i mniejszymi możliwościami uczenia się  u dzieci wiejskich w okresie przedszkolnym. [5]

Dojrzałość szkolna nie jest więc momentem, na który należy po prostu czekać, ale trzeba je wykształcić przez stwarzanie dziecku sprzyjających warunków stymulujących jego rozwój, zarówno w przedszkolu, jak i w rodzinie.

---

[1] M. Burtowa, E. Misiorna, Współpraca przedszkola z rodzicami, „Wychowanie w Przedszkolu”  1997, nr 2, s. 107
[2] H. Prus – Wiśniewski, Szkoła w oczach dziecko z najstarszej grupy przedszkolnej, „Wychowanie w Przedszkolu” 1997, nr 7, s. 70
[3] M. Horsonek, Wpływ rodziny na dziecko „Życie Szkoły” 2001, nr 8, s. 505
[4] B. Wilgucka – Okoń, Dojrzałość szkolna dzieci a środowisko, PWN, Warszawa 1972, s. 138, 139
[5] M. Burtowa, E. Misiorna, Wspólpraca przedszkola z rodzicami, „Wychowanie w Przedszkolu” 1997, nr 2, s. 107