Adaptacja dziecka trzyletniego w przedszkolu

Dla dziecka 3 letniego moment pójścia do przedszkola to istotny przełom, który odbija się na jego dalszym życiu. Jest to niewątpliwie sytuacja budząca silne emocje. Dziecko czuje się wyrwane z rodzinnego układu, który gwarantuje mu poczucie stabilności i rozumienia tego, co się wokół niego dzieje. Maluch z dnia na dzień zostaje wrzucony w nieznane środowisko.

Musi przystosować się do:

1. warunków nowego otoczenia i wymagań związanych z korzystaniem z urządzeń i wyposażenia przedszkola,
2. nawiązywania kontaktów interpersonalnych z nieznajomymi ludźmi,
3. przebywania w licznej grupie rówieśników;
4. wymagań stawianych w zakresie czynności samoobsługowych i sposobów odnoszenia się do partnerów interakcji,
5. zmiany dotychczasowych sposobów zaspokajania potrzeb emocjonalnych i biologicznych,
6. zdobywania szybkiej orientacji w środowisku materialnym przedszkola,
7. zmiany rytmu i trybu życia, organizacji dnia,
8. braku oparcia w osobach bliskich w sytuacjach trudnych,
9. innej pozycji w grupie przedszkolnej niż w rodzinie,
10. zmiany w sytuacji rodzinnej, wywołanej faktem podjęcia przez matkę pracy zawodowej.

Konsekwencją tego jest fakt, że dziecko nie jest w stanie kontrolować sytuacji i odczuwa ją jako zagrożenie. Dzieci na nowe sytuacje reagują w różne sposób: płaczem ( w ten sposób emocje znajdują ujście), wycofaniem (emocje nie znajdują ujścia, maluch staje się apatyczny, smutny), pozorną akceptacją (dziecko stosuje się do poleceń pani nauczycielki, jego zachowanie w przedszkolu nie budzi niepokoju, natomiast w domu staje się nie wytrzymania), zaburzeniem funkcjonowania (objawem może być np. moczenie nocne, jąkanie; taka sytuacja wymaga interwencji specjalistów).

Proces przystosowania się dzieci 3-letnich do przedszkola może sprawić korzystne zmiany w ich rozwoju pod warunkiem, że będzie on przebiegał na miarę możliwości dziecka. Nie każdy trzylatek jest na tyle dojrzały i gotowy, aby temu procesowi samodzielnie nadać właściwy kierunek. Istnieje potrzeba wsparcia dziecka w tym działaniu przez intencjonalnie stworzone środowisko wychowawcze. Trudna adaptacja dziecka do przedszkola i przeżycia

z nią związane mogą bowiem spowodować u malucha barierę utrudniającą oddziaływanie wychowawczo – dydaktyczne przedszkola, a nawet zahamować jego aktywność i rozwój.

Adaptację ułatwia:

1. racjonalne podjęcie decyzji o zapisaniu dziecka do przedszkola,
2. pozytywne myślenie o placówce (zaufanie do personelu),
3. wcześniejsze poznanie placówki przez dziecko,
4. dostarczenie dziecku, w okresie poprzedzającym pójście do przedszkola, doświadczeń przebywania z innymi dorosłymi ( nieobecność mamy),
5. umożliwianie kontaktów z innymi dziećmi,
6. usamodzielnianie dziecka,
7. jasne ustalenie reguł i zasad funkcjonowania w rodzinie i w przedszkolu oraz konsekwencja w ich przestrzeganiu,
8. stopniowe przyzwyczajanie dziecka do placówki ( krótki czas pobytu w pierwszych dniach),
9. akceptacja dziecka i rozumienie jego stresu,
10. wspieranie malucha, okazywanie spokoju, stwarzanie poczucia bezpieczeństwa podczas rozstania,
11. przebywanie z dzieckiem po odebraniu z przedszkola ( czas tylko dla niego),
12. ujednolicenie rytmu życia w przedszkolu i w domu.

Adaptację ułatwia:

1. racjonalne podjęcie decyzji o zapisaniu dziecka do przedszkola,
2. pozytywne myślenie o placówce (zaufanie do personelu),
3. wcześniejsze poznanie placówki przez dziecko,
4. dostarczenie dziecku, w okresie poprzedzającym pójście do przedszkola, doświadczeń przebywania z innymi dorosłymi ( nieobecność mamy),
5. umożliwianie kontaktów z innymi dziećmi,
6. usamodzielnianie dziecka,
7. jasne ustalenie reguł i zasad funkcjonowania w rodzinie i w przedszkolu oraz konsekwencja w ich przestrzeganiu,
8. stopniowe przyzwyczajanie dziecka do placówki ( krótki czas pobytu w pierwszych dniach),
9. akceptacja dziecka i rozumienie jego stresu,
10. wspieranie malucha, okazywanie spokoju, stwarzanie poczucia bezpieczeństwa podczas rozstania,
11. przebywanie z dzieckiem po odebraniu z przedszkola ( czas tylko dla niego),
12. ujednolicenie rytmu życia w przedszkolu i w domu.

Adaptację utrudnia:

niepewność decyzji rodziców o oddaniu dziecka do przedszkola, brak zaufania do placówki wyrzuty sumienia, niepokój, lęk, poczucie zagrożenia, nieznajomość placówki, brak jasnych reguł, zmienność, traktowanie dziecka przedmiotowo, brak doświadczeń społecznych malucha w kontaktach z innymi dorosłymi i dziećmi, nadopiekuńczość, wyręczanie dziecka w czynnościach związanych z samoobsługą, ” złe” przyzwyczajenia dziecka ( zasypianie z dzieckiem ), „ rzucenie na głęboką wodę”- pełny wymiar godzin,pośpiech, zdenerwowanie, spóźnianie się – brak czasu dla dziecka, brak zrozumienia dla trudnych zachowań dziecka – obrażanie się na dziecko, odrzucenie.

Udany start dziecka w przedszkolu jest efektem współdziałania wszystkich podmiotów tego procesu, a więc dziecka, jego rodziny, pracowników przedszkola ( kadry pedagogicznej i personelu pomocniczego), otoczenia społecznego ( grupy rówieśniczej, środowiska lokalnego). Budowanie dobrych relacji uwzględniających potrzeby obu stron nie jest procesem łatwym, ani szybkim, jednak przez wypracowanie bliskich i stałych form kontaktu korzyści mogą czerpać obydwie strony.

Nauczyciele:
1)więcej wiedzą o dziecku, łatwiej się im pracuje,
2) czują się bezpieczniej, wiedzą, że ich praca znajduje zrozumienie,
3) w trudnych sytuacjach mogą liczyć na współpracę z rodzicami,
4) mają możliwość korekty działań wychowawczych,
5) czują się docenieni, traktowani jak partnerzy,
6)są śmielsi w proszeniu o pomoc i dzieleniu się opiniami

Rodzice:
1) mają więcej informacji o dziecku, lepiej je poznają,
2) czują się bezpiecznie wiedząc, że w każdym momencie spotkają się ze zrozumieniem nauczyciela,
3) czują się ważnymi partnerami w wychowaniu,
4) mają możliwość zwiększenia kompetencji wychowawczych w sytuacjach kryzysowych, mogą sprawniej udzielić pomocy dziecku.

Zaangażowanie rodziców w życie placówki nie tylko łączy ich z przedszkolem, ale i ze sobą. Siła tkwi zawsze w zespole. Wspólna troska o dobro dziecka, wzajemne zrozumienie i współpraca wyżej wymienionych środowisk powinny być gwarantem sukcesu.

LITERATURA:
1. Okoń W., Słownik pedagogiczny, Warszawa 1978
2. Przetacznikowa M. Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży
3. Kąkol M., Z badań nad warunkami adaptacji dzieci trzyletnich do przedszkola, „Wychowanie w przedszkolu” 2/1988
4. Gruszczyk – Kolczyńska E. Płaczę i rozpaczam, gdy muszę iść do przedszkola, „Wychowanie w przedszkolu” 2/1998
5. Lubowiecka J. Trudności dziecka w przystosowaniu się do przedszkola „Wychowanie w przedszkolu” 6/2001
6. Lubowiecka J., Przystosowanie psychospołeczne dziecka do przedszkola, Warszawa 2000
7.Lesiak D., Współczesne formy pracy sprzyjające adaptacji dziecka trzyletniego w przedszkolu , „Edukacja w przedszkolu” 5/2004
8. Mirosławska J., Lesiak D., Płakania, w której nikt nie płacze, „Edukacja w przedszkolu” 2/2005

Opracowanie: Wanda Dynkwald